کودکان کار و خیابان(1)

تو تو تخت خودت خوابیدی و راحتی       غذات یه وقتی داره و خوابت ساعتی

مدرسه میری و شانست واسه زندگی      بالاس نمیشه ردش کنی دایی سخت نگیر

یه بابا داری که مث شیر پشت سرت   مامانی که قلبش با قلب تو می تپه

حالا بزرگ تر می شی و می بینی زندگی   چطور آدم و خم میکنه دایی سخت نگیر

....

نشه اخم کنی به  اون دختر بچه ای که گلی داره تو دستشو می خواد بهت

بفروشه  روبرگردونی و با خودت بگی فرق داری حتما آره فرق داری دایی

اون یه بچه کارگره از پایین شهر      فقر و ترس و سیاهی همراهشن

باباش معتاد دایی ببین صورتشو   جای سرخ سیلی سرد پدرشو

فقط نه سال داره تو مدرسه  نیستو     طعم تلخ کارو به دوش کشیده و

گلی که پرپر میشه تو دست مشتری    اون گلی که با تلخی ازش می خری

واسه اون گل نیست یه لقمه نونه         ضامن اینکه  کتک نخوره تو خونه

نپرس تقصیر کیه خودت می فهمی       نپرس قصه اش طولانیه دایی زمین_

پر از آدمایی که کار میکنن و یه عده ای   فقط پول دارن یه مشت عقده ای

که از کار کارگرا کاخ ساختنو         چه کسایی تو این راه جون باختنو

این چیزارو به دیگرون بگی بهت میخندن   آخه زشتیم عادت میشه واسه آدم

ولی تو قصه ی خودتو بکش نقاش        بذار هر کی هر چی هس باشه تو خودت باش

                                                سارینا – شاهین نجفی

کودک کار...اولین چیزی که به ذهنمون میاد تصویر بچه هاییه که هر روز تو خیابون با فال، گل، آدامس، خودکار ...جلومونو می گیرن و..."آقا، تو رو خدا، یکی بخر" "خانوم، یه دونه، فقط یه دونه" "5تا هزار" "یه فال بخر، 200 تومن" ... انقد می گه، می گه، می گه تا اعصابت خرد می شه... حالا اگه حوصله داشته باشی و رو مود انسان دوستی و این حرفا باشی در حقش لطف می کنی و یه چیزی می خری ازش، ولی ممکنه هم با بی حوصلگی از کنارش رد شی و یا اینکه بهش بگی مزاحم نشه یا یه چیزی شبیه این... بعدشم رد می شی و می ری... خیلی ساده... ازش می گذری و دیگه به خودت زحمت نمی دی فکر کنی چرا این بچه ها اینجان؟چرا باید کار کنن؟و خیلی سوالای دیگه...

می خوام یه سری یادداشت در مورد کودکان کار، ویژگیهاشون، شرایط زندگی و کارشون... اینجا بذارم. اینا رو براساس چیزایی که تو "پروژه جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان" می بینم و تو جلسات مددکاری و توجیهی می شنوم می نویسم. تو این یادداشت یه تعریفی از کار کودک و کودک کار می دم...!

وقتی اسم کودک کار می آید واژه "کودک خیابانی" برای ما تداعی می شود، در صورتی که بچه هایی که در خیابانها کار می کنند درصد کمی از کودکان کار رو تشکیل می دهند. بقیه بچه هایی هستند که در کارگاه ها کار می کنند. کارگاه های کوچکی که به دلیل عدم شمول قانون کار لزوما دارای شرایط مناسب برای کار نیست. نکته  مهمی که اینجا وجود دارد تاثیری است که این محیط روی بچه ها می گذارد. کودک کار برخلاف باقی کودکان از شرایط، به تعبیری استاندارد زندگی محروم است. دوران کودکی دورانی است که تاثیر مهمی در شکل گیری شخصیت فرد دارد،‌دورانی که پی ریزی شخصیت فرد در آن اتفاق می افتد. کودک کار نه تنها از این دوران و به عبارتی از کودکی کردن محروم است، بلکه مسئولیت تامین هزینه زندگی خانواده اش را نیز بر عهده دارد. در واقع اگر دقیق تر به این مسئله نگاه کنیم، او بدون عبور از مرحله کودکی و نوجوانی قسمت مهمی از مرحله جوانی را تجربه می کند که مستلزم داشتن مهارتها و ویژگیهایی است که او فاقد آنهاست. با این وجود می بینیم که قسمت مهمی از بار زندگی به عهده این کودکان است. سوالی که اینجا برای من به وجود می آید این است که چه چیزی باعث می شود بچه ها از پس این مسئولیت بربیایند؟(البته اگر فرضمون این باشد که این اتفاق یکی از دلایل بقای کار بچه هاست)!و اینکه اولا چه آسیب هایی می بینند؟ثانیا این آسیب ها چه تاثیری بر زندگی آینده این بچه ها می گذارد؟آیا آنها رو تبدیل به یک معضل اجتماعی می کند یا اینکه به دست آوردن این توانایی ها و مهارتها باعث می شود بتوانند برای جامعه مفید باشند؟(باید در نظر داشته باشیم که شرایط و محیطی که کودک در آن کار و زندگی می کند، شرایطی است که کودک برای بقای خود و خانواده اش تلاش می کند، و این خود مستلزم داشتن مهارتهایی است که همه از آنها بهره مند نیستند.)  

تعریفی از کار کودک و انواع آن:

" کار کودک به زعم ما، به مجموعه فعالیت‌ها و روابطی گفته می‌شود که کودک را از فرصتِ زمانی رفتن به مدرسه و کلا دوران شیرین کودکی محروم کرده و مانع تحصیل، رشد جسمی،‌ شخصیّتی و موقعیت اجتماعی کودک شده و برای حال و آینده آنان خطرناک و آسیب‌زننده است. گرچه ممکن است در بعضی موارد کار کودک همراه با گذراندن مدرسه باشد، امّا کودکان کارگر عموماً مجبور به ترک تحصیل می‌شوند. این تعریف کامل‌تر و جامع‌تر از آن است که به طور معمول گفته می‌شود؛ یعنی تعریف کار کودک به عنوان فعالیتی معیشتی که در جهت تامین مادی صورت می‌گیرد. در این تعریف بسیاری از جنبه‌های کار کودک نادیده گرفته شده و یا کمرنگ می‌شود. کودکی که ناگزیر از ماندن در خانه و مراقبت از خواهر یا برادر نوزاد خود در غیاب والدین است، به نوعی کار خانگی می‌پردازد که عملا در هیچ‌یک از محاسبات اقتصادی در نظر گرفته نمی‌شود.
طبق تعریفی که در بالا از کار کودک ارائه شد می‌توان انواع مختلف کار کودک را  در دسته‌های کلی زیر طبقه‌بندی کرد:
1- کودکان کار در خیابان: به کودکانی گفته می‌شود که به منظور کسب درآمد خود و خانواده‌هایشان در خیابان کار می‌کنند. کودکان کار در خیابان برحسب میزان ارتباط شان با خانواده دسته‌بندی می‌شوند:1- درصد زیادی از این کودکان با خانواده خویش زندگی می‌کنند و با آنان ارتباط هر روزه دارند2- چند در‌صد از این کودکان بدون ارتباط با خانواده و خویشاوندان هستند و معمولا در تیمهای چندنفره کار و زندگی می‌کنند و عموما کودکان فراری و بد‌ سرپرست در این دسته قرار می‌گیرند، که فاقد ارتباط با خانواده می‌باشند 3- درصد دیگری نیزکه توسط باندهای تبهکار، از خانواده هایشان خریداری، اجاره  و یا ربوده شده اند و از آنان در دسته‌های بزرگتر مثلا در تکدی‌گری و فروشندگی کالاهای ارزان قیمت بهره‌کشی می‌شود. میزان ارتباط این کودکان با خانواده متفاوت است و ممکن است به چند بار در ماه و یا سال محدود شود و در پاره‌ای از موارد مذکور، تا پایان عمر کوتاه و مشقت‌بارشان هیچگاه موفق به دیدار خانواده و خویشاوندان خویش نگردند.
۲- کودکان شاغل درکارهای خانگی: به کودکانی گفته می‌شود که به عنوان بخش مهمی از نیروی کار فعال در فعّالیتهای تولیدی و اقتصادی خانواده نظیرکشاورزی، فروشندگی و یا وردستی (در مغازه، بازار و یا کارگاه‌های وابسته به خانواده)، کارِ خانگی (خانه‌داری) به کار گمارده شده و متأسفانه هیچگاه در معادلات اقتصادی؛ این بخش از فعّالیت کودکان بعنوان کار محاسبه نشده است امّا از سویی اثرات مخرّب و زیانبار این نوع از کارها بر روی جسم، روحیه و موقعیت وروابط اجتماعی کودک، کم از رشته‌های دیگر کار نیست.
٣- کودکان شاغل در کارگاه‌ها و دیگر محیط‌های کار: شامل تمامی کودکانی است که با عنوان کارگر ساده، شاگرد، پادو، وردست و... در انواع مشاغل صنعتی، تولیـدی، خدماتی، خانگی، کشاورزی، دادوستد، ساختمانی، حمل ونقل و کلا محیط‌های غیرمرتبط به خانواده به کار مشغولند.
۴- کودکان شاغل در باندهای تبهکار و سوءاستفاده از کودکان: همانگونه که پیشترگفته شد؛ عدّه ای از کودکان توسط باندهای تبهکار و فاسد، از خانواده و یا بستگانشان اجاره، خریداری و یا ربوده شده و در بدترین اشکال کار مورد بهره کشی قرار می‌گیرند. این دسته شامل کودکانی است که در بردگی مشاغل جنسی (تن‌فروشی و پورنوگرافی) و فعالیت‌هایی مانند خرید و فروش مواد مخدر، دزدی و... مورد بهره‌کشی قرار می‌گیرند. این کودکان ممکن است با هر یک از گروه‌هـای قبـلی هم‌پوشانی داشته باشنـد و برخلاف تصور عمومی درصد به نسبت کمی از کودکان کار را تشکیل می‌دهند."

http://www.koodakekar.org/moarefi/default.ngo

...